Op een positieve manier met zindelijkheidstraining starten?

Jouw kindje gaat bijna naar school en is nog niet zindelijk. Alle hens aan dek zie ik je denken, maar is dit ook nodig? Moeten we ons plots volledig focussen op die deadline? Wanneer is je kindje klaar om te starten aan de zindelijkheidstraining? Of hoe begin je eraan? In deze blog staan we stil bij alles omtrent deze leerfase.

“It raise a village to raise a child”, zegt men vaak en die uitspraak klopt. Alhoewel wij moeders het soms moeilijk toegeven, hechten we wel belang aan de goede raad van anderen. Vooral op momenten waarin we het even niet meer weten. Denk hierbij aan slaaptraining, borstvoeding en een vaak voorkomend onderwerp: de zindelijkheidstraining.

Aangezien ik actief ben in verschillende online community’s zie ik vaak de vraag verschijnen hoe te starten met zindelijkheidstraining. Hoe liep het bij jou? Omdat ik mijn ervaringen graag deel, besloot ik er een blog rond te schrijven.

Verwachtingen vanuit de maatschappij

Nadat we eindelijk weer structuur in ons leven gevonden hebben als ouders, als we de groeispurtjes overleeft hebben en ons kind het principe vaste voeding doorheeft, ontwikkelt er zich al snel het volgende avontuur; de zindelijkheid. Ook over dit onderwerp hebben vele een mening. En ook bij dit subject voelen we als ouders een bepaalde druk op onze schouders liggen.

Laat ik beginnen met je gerust te stellen: ken jij een puber uit je omgeving die nog niet zindelijk is? Ik ook niet…

Elk kind geraakt uiteindelijk zindelijk. Misschien niet zo vlot of zo snel dat als je zelf verwacht had, maar uiteindelijk ken ik geen enkele puber die deze vaardigheid nog niet bezit, jij wél?! Realiseer je dat elk kind zindelijk wordt op zijn eigen tempo. Als ouder kan je dit niet beïnvloeden, hoe hard je ook probeert. Wel kan je ondersteuning bieden. Hoe? Dat vertel ik je.

Wat is ‘zindelijk zijn’?

Voor ik vertel over hoe jij ondersteuning kan bieden aan jouw kindje binnen het zindelijkheidsproces is het belangrijk stil te staan bij: wat is zindelijkheid nu eigenlijk?! Een kind dat op het potje gaat per toeval is niet zindelijk. Ga er dus niet vanuit dat als jouw kindje toevallig een keer plast op het potje hij of zij instant zindelijk is.

We spreken van zindelijkheid als:

- Het kind begrijpt dat pipi en kaka in het potje hoort

- Het kind voelt dat hij pipi of kaka kan ophouden tot op het potje

- Het kind wil meewerken

Op zich zijn deze voorwaardes duidelijk. Toch zijn er vele ouders – en geloof me daar hoor ik ook bij! – die zich hierin vergissen. Er wordt vaak gezegd dat een kind zindelijk moet zijn tegen dat hij naar school gaat. Maar laat mij hier even duidelijk in zijn: dit klopt niet. Een kind hoeft niet zindelijk te zijn voor hij naar school gaat. Elk kind wordt zindelijk op zijn of haar eigen tempo. Sommige peuters kunnen perfect zonder luier als ze twee zijn, anderen doen er langer over en zijn zelfs rond vier jaar zindelijk. Dit is helemaal oké en helemaal normaal.

Als je weet dat het tot vier jaar kan duren voor een kind zindelijk is, dan is het fout dat we verwachten dat ze zonder luier kunnen bij de start van de kleuterklas.

Natuurlijke ontwikkeling

Het zindelijk worden gaat gepaard met de natuurlijke ontwikkeling van jouw kind. Stap per stap leren ze controle te hebben over hun eigen lichaampje. Hetzelfde principe geld bij het zindelijk worden. Je leert dit stapje per stapje aan. Maak voor jezelf niet de illusie dat als je een potje klaarzet jouw kind meteen doorheeft hoe dit werkt.

Baby’s plassen onbewust en refluxmatig. Vanaf dat hun blaas vol zit, doen ze pipi. Ook stoelgang doen ze volledig onbewust. Wanneer het kind zich bevindt in de peuterfase krijgt het een eigen willetje en worden ze zich stilaan bewust van hun eigen lichaam. Ze merken dat ze pipi doen of dat de luier vol zit. Tussen de leeftijd van twee en drie ontwikkelen ze een soort van controle. Ze beginnen te ervaren dat ze hun pipi kunnen ophouden. Dit zijn goede eerste signalen maar geven je niet de zekerheid dat jouw kind klaar is voor het potje.

Annabel gaf al vrij snel aan dat ze pipi in de luier had gedaan. Wij dachten meteen: dit is het. Ze is er klaar voor. Maar Annabel had helemaal geen zin in het potje. Integendeel, na een tijdje verzweeg ze gewoonweg dat ze geplast had in haar luier.

Nadat een peuter die controle ervaart volgt het zindelijkheidsproces overdag. ’s Nachts is hier nog geen spraken van die controle. Peuters zijn niet in staat een hele nacht droog te blijven. Dit kan je ook niet trainen. Droge nachten zijn de laatste stap in de ontwikkeling en komen vanzelf.

Rijpingsproces

Zindelijk worden is een onderdeel van de natuurlijke ontwikkeling. Maar net zoals bij (borst)voeding kan je dit ondersteunen. Pasgeborenen hebben een hoge nood aan voeding. Vanaf het moment dat jouw baby’tje aan de tepel of het flesje ligt zal hij eten. Maar dat betekent niet dat het iets vanzelfsprekend is en er geen problemen kunnen plaatsvinden. Ook hier sturen we bij of ondersteunen we. Bij het zindelijkheidsproces is dit net hetzelfde.

Naast het natuurlijke rijpingsproces is zindelijkheid ook een leerproces. Jij bent de persoon die het kind leerkansen moeten aanbieden, hem de kansen geven om uiteindelijk zindelijk te worden. Als ouder ga je jouw kind stimuleren en positief aanmoedigen. Realiseer je dat het kind moet leren begrijpen wat je nu eigenlijk van hem verwacht.

Signalen

Onthoud goed: het is belangrijker te kijken naar signalen in plaats van je te focussen op de leeftijd van jouw kind.

Er zijn verschillende signalen waaraan je kan herkennen dat jouw kindje klaar is voor het potje. Die signalen zijn niet altijd even duidelijk. Maar het is wel belangrijk dat je beseft dat deze signalen van veel groter belang zijn dan de leeftijd waarin je kind zich bevindt. Denk niet dat wanneer jouw kind twee is je plots moet gaan starten met het leerproces. Observeer en concludeer van daaruit of je nu wel of niet start met het trainen van zindelijkheid.

Er is niemand die jouw kind mag weigeren naar school als hij nog niet zindelijk is. Ikzelf voelde een ontzettend grote schaamte toen ik aan de kleuterjuf vertelde dat Annabel pipi op de WC deed maar kaka nog in haar broek deed. De juf was super begripvol. Ik had zelf gezegd dat ik haar een luierbroekje wou aandoen zodat de juf hier geen last van zou ondervinden. Maar die zei me meteen dat dit niet hoefde. Laat haar maar kaka in de broek doen, zo zal ze het sneller leren.

Soorten signalen

Zoals ik eerder aangaf is het belangrijk signalen te herkennen. Maar over welke signalen spreken we dan? Wanneer we observeren of ons kindje al dan niet klaar is voor de zindelijkheidsfase, dan kijken we naar de ‘rijpingssignalen’. Deze kunnen we indelen in drie groepen: de groep van het begrijpen, de groep van het kunnen en – vooral belangrijk – de groep van het willen.

Annabel scoorde in de eerste twee groepen erg hoog. Ze gaf aan dat ze pipi of kaka moest doen, ze kon haar eigen broekje aan- of uitdoen, ze was zich er bewust van dat ze moest pipi doen,… Maar er was geen spraken van het willen. Er was geen enkel signaal dat Annabel een natte luier onprettig vond, ze toonde geen eigen wil om op het potje te gaan. Integendeel, vanaf ik het potje terspraken bracht werd ze boos en sloot ze zich volledig af. Dit was voor ons ontzettend frustrerend, want op alle andere groepen scoorde ze wel. Hoe laat je een kind iets doen wat zij niet wil?!

Basisprincipes

Signalen herkennen is van groot belang. Maar stel jezelf steeds de vraag: observeer ik dit effectief of zie ik wat ik wil zien?

Als je deze signalen waarneemt en kunt vaststellen dat deze signalen meerdere keren voorkomen, dan kan je stilaan starten aan de zindelijkheidstraining. Kijk of je effectief signalen waarneemt en niet ziet wat je denkt te willen zien. Ik besef maar al te goed dat het goed voelt dat jij kan verkondigen dat jouw kind al gestart is aan de zindelijkheidstraining op twee jaar, maar besef ook dat er niets zo slecht is voor je kind, als een ouder die te veel en te snel wil.

We gaan ervan uit dat jij de signalen objectief hebt geobserveerd en je kind klaar is voor de volgende stap. Nu kunnen we beginnen met enkele basisprincipes ter ondersteuning. Kinderen leren al spelend. Houd het hele proces dan ook speels. Leg je verwachtingen niet te hoog en wees geduldig. Druk leggen of straffen opleggen is het slechtste wat je kan doen. Je straft toch ook geen twaalfjarige omdat hij niet kan autorijden?! Geef je kind tijd om te leren en vooral vertrouwen. Het is perfect mogelijk dat jouw kindje het ene moment vlotjes op het potje gaat en het andere moment het ene ongelukje na het andere maakt. Probeer hierin kalm te blijven, boos worden helpt niet.

Verwacht geen grote stappen of ga er niet vanuit dat jouw kind op een weekend zindelijk is. Vele mensen durven dit wel eens te beweren, maar geloof me dat in de meeste gevallen men de ‘ongelukjes’ verzwijgt. En houd ook altijd rekening met een terugval, deze zijn heel normaal.

Alhoewel Annabel thuis perfect op het potje pipi deed merkte we dat er een terugval was eens ze naar school ging. Thuis vond er zich geen enkel ongelukje plaats, maar na een dagje op school zat er bijna standaard een nat broekje in haar boekentas. Dit kan aan zoveel liggen en wil niet persé betekenen dat ze plots geen controle meer heeft over haar blaas. Wist ze waar de WC was? Was ze misschien bang om iemand aan te spreken? Wist ze bij wie ze terecht kon op de grote, drukke speelplaats? Er zijn zoveel factoren waaraan dit kan liggen. Sinds de start van de lockdown heeft Annabel thuis geen enkel nat broekje meer gehad.

Tot slot is het belangrijk dat het zindelijkheidsproces meer is dan alleen thuis wat oefenen. Het kan alleen werken als ouders en opvang samenwerken. Maak afspraken met elkaar over hoe je dit proces precies wil aanpakken en sta met z’n allen achter dit leerproces.

Kaka - een ander verhaal

Het is absoluut normaal dat wanneer jouw kindje perfect pipi doet op het potje, het kaka - aspect wat meer tijd vraagt. Heel wat peuters vinden het eng om kaka te doen op het potje. Voordat je zal kunnen oefenen op het potje voor stoelgang, zal je merken dat jouw kindje plots zichzelf afzonderd. Sommige kindjes gaan letterlijk in een hoekje staan om stoelgang te maken in de luier.

Focus hier vooral niet te hard op. Soms vraag het tijd om over deze grens te geraken. Het feit dat jouw kindje al voelt dat hij kaka moet doen is een goed teken. Het is veel belangrijker dat jouw kindje dit proces zelf toelaat. Push hem niet om op het potje stoelgang te maken want dan zou jouw kindje wel eens kunnen afschrikken en stoelgang ophouden. Dat is uiteraard ongezond. Geef hem tijd en uiteindelijk zal hij ook kaka doen op het potje.

Jouw kindje zindelijk krijgen is helaas iets wat niet altijd van een leien dakje gaat. We spreken vaak van een terugval als je te snel start. Let dus goed op de signalen en kijk naar jouw kindje. Hij is diegene die het moet doen, hoe goed jij het ook bedoelt. Jouw kind en zijn wil staat centraal. Hoe langzaam het ook soms lijkt te gaan, besef dat veel afhangt van de intrinsieke motivatie van jouw kind; hoe graag wil hij het? Als die motivatie er is – en geloof me, op een bepaald moment is die er – dan zal het allemaal goed komen. Want ik herhaal; er geen enkele puber die ik ken die nog steeds niet zindelijk is. Succes!

Ps: hier vind je een uitgewerkt stappenplan om jouw kind te ondersteunen in de zindelijkheidstraining.