Opvoeden zonder straffen, werkt dat nu wel?
Als jullie mij een beetje kennen, dan weten jullie dat ik ‘verbondenheid’ een ontzettend belangrijk begrip vind in de opvoeding van onze dochter. Wij zijn van die ouders die graag praten met ons kind. En ik geef toe; met een dochter van drie, is dat niet altijd gemakkelijk. Zo is dat met vele aspecten binnen onze opvoeding met Annabel. Zo zijn wij bijvoorbeeld ook ouders die weinig tot niet straffen.
Een kind in de hoek zetten, je zal het hier maar weinig zien gebeuren. Ik ben een erg empatisch persoon en ik heb de aangeboren neiging om steeds verder te kijken dan alleen maar het gedrag. Het gedrag van een kind is vaak het topje van de ijsberg. De onderliggende reden of oorzaak, wordt door vele genegeerd. Daar ben ik persoonlijk niet voor, en alhoewel mijn echtgenoot soms zot wordt van de theorieën waarmee ik afkom, begint hij zich ook meer en meer in deze gedachtengang te verdiepen.
'Straffen zit er al van vroeger in, het lijkt alsof het altijd bij opvoeden heeft gehoord. Maar waarom eigenlijk?'
Straffen omwille van controle
Als ik vroeger iets ‘stouts’ had gedaan mocht ik een hele week niet buiten. Als ik een nota kreeg moest ik honderden keren mijn excuses schrijven aan de leerkracht en om het nog genanter te maken, moest ik de dag nadien mijn straf ook afgeven aan die leerkracht. We herinneren ons allemaal nog wel enkele straffen die we zelf hebben moeten ondergaan. Straffen zit er al van vroeger in, het lijkt alsof het altijd bij opvoeden heeft gehoord. Maar waarom eigenlijk?
Straffen doen we in principe om ongewenst gedrag te veranderen in gewenst gedrag. Ons kind eet zijn bord niet op dus ik straf het door aan tafel te laten zitten, totdat hij zijn bord leeg eet. We willen een soort van controle hebben over het gedrag. Maar stel jezelf hierbij de vraag; kan je effectief gedragscontrole hebben over iemand? Over je kind? Heb je eigenlijk wel controle over je eigen gedrag? Als je hier even serieus bij stilstaat dan besef je dat het antwoord hier ‘neen’ op is.
Kinderen moeten luisteren
Vaak zeggen ouders ook dat een kind moet voelen dat hij stout geweest is.
Hij moet maar voelen dat bepaald gedrag niet door de beugel kan. Mijn kind moet doen wat ik zeg, hij moet luisteren… Ook hier speelt ‘macht’ een grote rol. Eigenlijk reageer je vanuit een machtspositie. Ouders die opvoeden vanuit gehoorzaamheid zijn er ook vaak van overtuigd dat hun opvoedingsstijl succesvol is. Want ja hun kinderen zullen ook effectief luisteren. Maar dit is niet omdat hun kinderen zo “goed luisteren”, dit is uit angst. Op korte termijn heeft dit zeker resultaat. Wist je trouwens dat onderzoeken bewezen hebben dat deze kinderen later vaak te maken krijgen met faalangst en een minderwaardigheidsgevoel? Dit omdat er net in deze opvoedingsstijl weinig tot geen ruimte is voor alternatieven, luisteren naar elkaar, discussies, en meer .
Hoe moet het dan wel? Geen idee, dat kan ik je niet vertellen. Belangrijk is dat je een opvoedingsstijl hanteert waarbij jij je oké voelt. In ons geval is dat inderdaad een opvoeding waarbij verbinding aan de basis ligt. Wij vinden het belangrijk dat onze dochter zich gedraagt naar onze waarden en normen op een natuurlijke manier. Elk soort gedrag dat een mens doet, zowel kind als volwassenen, doet men vanuit een onderliggende reden. Dit is ook ons beginpunt als Annabel grensoverschrijdend gedrag vertoont. Door hier al een onderscheid in te maken, benaderen wij onze dochter op een begripvolle manier.
Niet alles zomaar toelaten
Wil dit dan zeggen dat wij elk gedrag toleren? Neen. Dat zou kort door de bocht zijn. Wij doen niet aan een laissez – faire opvoeding waarbij je al het gedrag tolereert. Bij ons staat verbondenheid centraal in tegenstelling tot deze opvoedingsstijl. Bij de laissez - fair opvoedingsstijl veronderstelt men dat kinderen zelf vaardigheden ontwikkelen en deze zelf te ontdekken. Bij verbindend opvoeden zijn nabijheid en betrokkenheid belangrijk.
Ze zeggen 'sorry' en vijf minuten later doen ze het alweer. Uiteraard gebeurt dit, als wij als ouders geen alternatieve vaardigheid aanleren.
Annabel en mijn petekind zijn twee handen op één buik. Maar net zoals bij elke kleuter verandert hun samenspel vaak in discussies en dingen afpakken van elkaar. Soms laat ik hen doen, terwijl ik nabij ben. Wanneer het conflict verergerd zet ik me bij hen. Waarom duwt de ene de andere? Ik luister, want onder dat duwen zit een boodschap. De ene duwt de andere omdat zij haar pop afneemt waar ze mee aan het spelen was. Niet fijn. Ik verwoord dit ook zo. Vervolgens zeg ik er ook bij dat duwen naar elkaar iets is wat ik niet goedkeur. En belangrijker; ik bespreek ook hoe ze de volgende keer kan reageren als de andere iets afneemt.
Want dat laatste is ook belangrijk. Hoeveel keer dat ik hoor; ze zeggen sorry en dan doen ze het opnieuw. Zolang wij als ouders geen nieuwe vaardigheid aanleren is het helemaal normaal dat kinderen dit gedrag herhalen.
Straffen wij dan nooit? Jawel!
'Uit vermoeidheid durf ik wel eens schreeuwen dat het gedaan moet zijn en dat ze moet leren luisteren. Niet helemaal verbindend, maar normaal. Want ook ik ben maar een doodnormale moeder. '
Gedrag begrijpen betekent niet dat je gedrag zomaar goedkeurt. Mijn dochter mag niet zomaar alles, ook hier hanteren we grenzen. Want grenzen zorgen voor duidelijkheid en structuur. Het is aan ons om die grenzen duidelijk te maken aan onze dochter, want deze zorgen dan weer voor veiligheid en stabiliteit. Dat deze grenzen worden overschreden is ook maar meer dan normaal. Vanaf jonge leeftijd experimenteren onze kinderen met autonomie. En hier loopt het inderdaad soms fout en ook wij spreken Annabel hierop aan. Want ook wij weten dat Annabel met haar driejarige leeftijd niet weet wat goed voor haar is.
Straffen wij dan nooit? Jawel. Er zijn twee situaties waarin wij ook kordaat reageren. Eerst en vooral in situaties waarin er gevaar is. Annabel die uitdagend haar mes in haar mond steekt, dat zorgt ervoor dat ik allesbehalve verbindend reageer. Veiligheid gaat voor, voor alles. Ten tweede durf ik ook te straffen vanuit een emotionele bui. Vooral in periodes waarin we echt 24/24 bij elkaar zijn, merk ik dat ik hier gevoeliger aan ben. Uit vermoeidheid durf ik wel eens schreeuwen dat het gedaan moet zijn en dat ze moet leren luisteren. Niet helemaal verbinden, maar normaal. Want ook ik ben maar een doodnormale moeder.
Vermoeiend maar de moeite
Hoe reageren wij op ongewenst gedrag? Simpel, wij kiezen voor een time – out en hiermee bedoel ik niet dat we Annabel in de gang zetten, neen. Wanneer wij voelen dat we vanbinnen boos worden zeggen we gewoonweg; “Mama gaat nu even in de keuken staan, jij in de woonkamer. Ik blijf in de buurt maar we moeten even uit elkaar gaan want we zijn allebei te boos”. Time – out zorgt voor een ademruimte, we komen tot rust en vervolgens herstellen we ons conflict.
Ik geef toe, deze opvoedingsstijl vraagt veel tijd, energie en is hard werken. Maar naar ons gevoel loont het wel. Maar op zich is het allemaal best simpel, want verbindend opvoeden vraagt vooral dat ouders aanwezig zijn. En dan bedoel ik echt aanwezig. Wij creëren doorheen de dag momentjes waarbij we onverdeelde aandacht geven aan Annabel. Voor school babbelen we in de auto en op de terugweg doet mijn echtgenoot hetzelfde. Ook aan tafel babbelen we met elkaar en elke avond voor het slapengaan leg ik me mee in bed en laat ik haar praten terwijl ik luister. Want hoe meer contact, hoe meer verbondenheid.
Verbindend opvoeden zonder straffen het kan. Maar ik zou liegen als ik zeg dat we nooit straffen, want ook ik verlies soms de controle over mezelf en laat mijn emoties te hard meespelen. Maar het gebeurt niet vaak.
En ik kan je geruststellen; mijn dochter is dankzij onze opvoedingsstijl echt geen kleine hooligan, integendeel. Wij begrijpen haar, maar keuren niet alles goed. Wij zijn gelijkwaardig, maar niet gelijk. Wij zijn nog steeds de ouder en Annabel het kind. Maar we luisteren, en je zou er best van kunnen verschieten welke boodschap er onder een woedebui of tranen zit van jouw kind.
Ben jij net zoals mij gefascineerd door deze opvoedingsstijl? Dan zijn deze websites een aanrader. Want ik ben maar een gewone mama. Ik ben geen therapeute dat bovenstaande info heeft uitgevonden. Ik ben geïnspireerd door anderen.